Çalışma izni Türleri
Çalışma izni , Türkiye’de bulunup çalışmak isteyen her yabancı için yasal bir zorunluktur. Yabancı kişiler çalışma izni olmadan Türkiye’de çalışmazlar. Yabancı kişilerin almış olduğu çalışma izni ikamet izni yerine de geçmektedir.
Yabancı kişilerin çalışma iznini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına başvurarak edinmesi gerekmektedir.
Uluslararası İşgücü Kanunu’nda çalışma izni türleri sayılmıştır;
1- Süreli çalışma
2- Süresiz çalışma
3- Bağımsız çalışma
a- İstisnai çalışma izinleri
b- Turkuaz kart sahipleri için çalışma izni
Süreli Çalışma İzni
Çalışma izni türleri
MADDE 10
(1) Başvurunun olumlu değerlendirilmesi hâlinde yabancıya, iş veya hizmet sözleşmesinin süresini aşmamak koşuluyla, gerçek veya tüzel kişiye ya da kamu kurum veya kuruluşuna ait belirli bir işyerinde veya bunların aynı işkolundaki işyerlerinde belirli bir işte çalışmak şartıyla ilk başvuruda en çok bir yıl geçerli çalışma izni verilir.
(2) Bu Kanunun 7 nci maddesine göre yapılacak uzatma başvurusunun olumlu değerlendirilmesi hâlinde yabancıya aynı işverene bağlı olarak ilk uzatma başvurusunda en çok iki yıl, sonraki uzatma başvurularında ise en çok üç yıla kadar çalışma izni verilir. Ancak, farklı bir işveren yanında çalışmak üzere yapılan başvurular bu maddenin birinci fıkrası kapsamında değerlendirilir.
Uluslararası İşgücü Kanunu madde 10′ da düzenlenmiştir. Süreli çalışma izni en çok 1 yıl süreli olarak verilebilir. Ancak uzatma başvurularında aynı işyerinde çalışmaya devam ediyorsak daha uzun süreler alabiliriz.
Yabancı kişiler Türkiye’de süreli çalışma izni almak için gerçek veya tüzel kişilere bağlı olarak sözleşmeli olarak çalışmaları gerekmektedir. Süreli çalışma izninde verilen çalışma izni süresi sözleşme süresini aşamaz.
Süreli Çalışma İzni Uzatma Başvurusu
Çalışma izni süre uzatma başvurusunun olumlu değerlendirilmesi hâlinde yabancıya aynı işverene bağlı olarak ilk uzatma başvurusunda en çok iki yıl, sonraki uzatma başvurularında ise en çok üç yıla kadar çalışma izni verilir.
Ancak, farklı bir işveren yanında çalışmak üzere yapılan başvurular 7. maddenin birinci fıkrası kapsamında (yeni çalışma izni başvurusu olarak) değerlendirilir.
Süresiz Çalışma İzni
Yabancıya, Türkiye’de süresiz çalışma hakkı veren çalışma izninine süresiz çalışma izni denir.
Uluslararası İşgücü Kanunu madde 10/3′ te düzenlenmiştir.
(3) Türkiye’de uzun dönem ikamet izni veya en az sekiz yıl kanuni çalışma izni olan yabancılar süresiz çalışma iznine başvurabilir. Ancak, yabancının başvuru şartlarını taşıması yabancıya mutlak hak sağlamaz.
Kimler Süresiz Çalışma İznine Başvurabilir?
1- Türkiye’de uzun dönem ikamet izni olan yabancılar
2- En az sekiz yıl kanuni çalışma izni olan yabancılar
Not: Yabancıların bu hakkı taşıması başvuru sonucunun olumlu sonuçlanmasını sağlamayabilir. Başvuru ile alakalı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı değerlendirme hakkı ve takdir hakkı vardır.
Süresiz çalışma izni olan yabancı aynı zamanda uzun dönem ikamet izninin sağladığı bütün haklardan da yararlanır.Bazı özel düzenlemeler ve özel memuriyetler haricinde süresiz çalışma izni sahibi Türk vatandaşlarına tanınan her türlü haktan yararlanır.
Süresiz çalışma izni olan yabancıların;
1- Seçme, seçilme
2- Kamu görevlerine girme hakkı
3- Askerlik hizmeti yapma yükümlülüğü yoktur.
Bağımsız Çalışma İzni
Bağımsız çalışma izni Uluslarası İşgücü Kanunu madde 10′ da düzenlenmiştir.
(6) Profesyonel meslek mensubu yabancılara, diğer kanunlarda belirtilen özel şartların sağlanması kaydıyla bağımsız çalışma izni verilebilir.
(7) Bağımsız çalışma izninin uluslararası işgücü politikası doğrultusunda değerlendirilmesinde, yabancının; eğitim düzeyi, mesleki deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı, Türkiye’deki faaliyetinin veya yatırımının ülke ekonomisine ve istihdama etkisi, yabancı şirket ortağı ise sermaye payı ile Uluslararası İşgücü Politikası Danışma Kurulu önerileri doğrultusunda Bakanlıkça belirlenecek diğer hususlar dikkate alınır.
(8) Bağımsız çalışma izni, bu maddede yer alan süre sınırlamalarına tabi olmaksızın süreli olarak düzenlenir.
Profesyonel meslek sahibi yabancılara kanunlarda yazan şartları sağlaması sonucunda bağımsız çalışma izni verilir.
Bağımsız çalışma izni değerlendirme kriterleri;
* Yabancının eğitim düzeyi
* Mesleki deneyimi
* Bilim ve teknolojiye katkısı
* Türkiye’deki faaliyetinin veya yatırımının ülke ekonomisine ve istihdama etkisi, dikkate alınır.
İstisnai Çalışma İzni
İstisnai çalışma izni Uluslararası İşgücü Kanunu Madde 16′ da sayılmış olan bazı özellikli durumlar için verilebilir. Burada amaç bu sayılan iş kolları açısından daha hızlı ve bazı kuralların esnetilerek daha kolay çalışma izni verilmesinin sağlanmasıdır.
Aşşağıda kanun maddesinden hangi gruplar için istisnai çalışma izninin verilebileceği anlaşılabilir.
Çalışma izninin istisnai olarak verilebileceği yabancılar
MADDE 16-
(1) Bakanlıkça belirlenen uluslararası işgücü politikasına uygun olarak;
a) Eğitim düzeyi, ücreti, mesleki deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı ve benzeri özellikleri itibarıyla nitelikli işgücü olarak değerlendirilen,
b) Bilim ve teknolojiye katkısı, yatırım veya ihracat düzeyi, sağlayacağı istihdamın büyüklüğü ve benzeri özellikleri itibarıyla nitelikli yatırımcı olarak değerlendirilen,
c) Belirli bir süre için işvereni tarafından Türkiye’de gerçekleştirilen bir projede istihdam edilen,
ç) İçişleri Bakanlığı veya Dışişleri Bakanlığı tarafından Türk soylu olduğu bildirilen,
d) Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşı,
e) Avrupa Birliği üyesi ülke vatandaşı,
f) 6458 sayılı Kanun uyarınca uluslararası koruma başvurusu sahibi, şartlı mülteci, geçici koruma sağlanan veya vatansız ya da mağdur destek sürecinden yararlanan insan ticareti mağduru,
g) Bir Türk vatandaşı ile evli ve eşiyle Türkiye’de evlilik birliği içinde yaşayan,
ğ) Yabancı devletlerin ve uluslararası kuruluşların Türkiye’deki temsilciliklerinde diplomatik dokunulmazlığı olmadan çalışan,
h) Alanındaki başarısı ile uluslararası düzeyde temayüz etmiş olarak bilimsel, kültürel, sanatsal veya sportif amaçla Türkiye’ye gelen,
ı) Sınırötesi hizmet sunucusu, yabancılara bu Kanunun 7 nci, 9 uncu ve 10 uncu maddelerinin uygulanmasına ilişkin istisnalar tanınabilir
Turkuaz Kart Verilerek Çalışma İzni Usulü
Turkuaz kart Uluslararası İşgücü Kanunu ile getirilen öenmli değişiklerden birisidir.
Uluslararası İşgücü Kanunu madde 3′ te kısaca tanımlanmıştır “Yabancıya, Türkiye’de süresiz çalışma hakkı, mevzuat hükümlerine göre eş ve bakmakla yükümlü olduğu çocuklarına ise ikamet hakkı veren belgeyi ifade eder”
Turkuaz kart sahibi kişinin eşi ve bakmakla yükümlü olduğu çoçuklarına ikamet izni yerine geçenbir belge verilir.
Uluslararası İşgücü Kanunu madde 11′ de turkuaz kartın kimlere verilebileceği ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.
“Uluslararası işgücü politikası doğrultusunda; eğitim düzeyi, mesleki deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı, Türkiye’deki faaliyetinin veya yatırımının ülke ekonomisine ve istihdama etkisi ile Uluslararası İşgücü Politikası Danışma Kurulu önerileri ve Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara göre başvurusu uygun görülen yabancılara Turkuaz Kart verilir” (UİK, m.11/1)
Ancak geçici koruma sağlanan (örnek suriyeden gelerek geçici korumadan yararlanan kişiler) yabancılara Turkuaz Kart’a ilişkin hükümler uygulanamamaktadır
Turkuaz Kart sahibi yabancı Uluslararası İşgücü Kanunda düzenlenen süresiz çalışma izninin sağladığı haklardan yararlanır.
Turkuaz kart süresi
Turkuaz kart ilk üç yılı geçiş yılı olarak verilir. Bu süre içerisinde süresiz bir turkuaz kart sahibi olamazsınız. Turkuaz kartta yer alan bu geçiş süresinin bitmesine 180 gün kalmasından itibaren yabancı kişi geçiş kaydının kaldırılması için başvuru yapar ve geçiş kaydı kalkarak süresiz turkuaz kart çalışma iznine döner.